De definitieve cijfers over 2024 bieden waardevolle inzichten in de dynamiek van onze sector in het afgelopen jaar. Na een daling in 2023 steeg het totale importvolume van oliën, vetten en aanverwante grondstoffen in 2024 met 6%. Het exportvolume daalde daarentegen met 5%. De prijsdalingen die in 2023 zichtbaar waren, zetten zich in 2024 door, zij het gematigder. De totale importwaarde daalde met 3%, terwijl de exportwaarde sterker afnam, met 16%. Desondanks bleef de totale importwaarde stevig boven de €18 miljard terwijl de export uitkwam op €14,5 miljard. Opvallend is dat ongeveer 90% van de Nederlandse export in deze sector bestemd was voor de EU-markten.
Wat betreft de import van oliehoudende zaden blijft Nederland een van Europa’s belangrijkste verwerkers van sojabonen. Brazilië en de Verenigde Staten behielden hun rol als belangrijkste leveranciers, maar de aanwezigheid van Oekraïne groeide aanzienlijk – van 7% van de Nederlandse sojabonenimport in 2023 naar 11% in 2024. De Nederlandse import van koolzaad nam in 2024 sterk toe ten opzichte van 2023: van vrijwel nihil naar bijna 800 duizend ton.
Op het gebied van plantaardige oliën blijft palmolie het grootste product qua volume, hoewel de import in de afgelopen zes jaar is gehalveerd. Bemoedigend is dat, met extra raffinagecapaciteit die in 2024 in Nederland operationeel werd, verwacht wordt dat deze daling zich zal stabiliseren. Tegelijkertijd nam de import van koolzaadolie en zonnebloemolie toe en bleef de handel in kokosolie, palmpitolie en sojabonenolie stabiel.
De handel in biodiesel werd daarentegen gekenmerkt door volatiliteit. Het dumpen van goedkope Chinese biodiesel leidde tot marktverstoring, waarop de Europese Commissie op 17 augustus 2024 (voorlopige) antidumpingmaatregelen oplegde. Sindsdien zijn de importen uit China gestopt, wat leidde tot een algemene daling van de biodieselimport. De betekenis van intra-EU handel in biodiesel blijft toenemen.
Net als in voorgaande jaren beïnvloedden geopolitieke ontwikkelingen de import. Nederland importeerde in 2023 en 2024 vrijwel geen oliehoudende zaden of plantaardige oliën uit Rusland of Belarus, met slechts enkele kleine uitzonderingen. Nieuwe EU-heffingen vanaf 1 juli 2024 – 50% op de meeste producten uit deze landen – hebben deze importen verder beperkt. Daarentegen groeide de import uit Oekraïne in 2024 aanzienlijk, met name van zonnebloemolie, koolzaad en sojabonen. De totale waarde van deze importen overtrof €1 miljard, waarmee het niveau van vóór de oorlog werd overstegen en de veerkracht en strategische rol van Oekraïne in onze sector werd onderstreept.
Tot slot, met de VS als belangrijke handelspartner, is het vermeldenswaardig dat de Nederlandse import van MVO-gerelateerde producten uit de VS in 2024 ongeveer €650 miljoen bedroeg, waarvan sojabonen het grootste aandeel vertegenwoordigden (€525 miljoen). Ook de import van eetbare oliën bleef aanzienlijk. Het aandeel van de VS in de totale Nederlandse sojabonenimport daalde echter naar 34%, vergeleken met het eerdere bereik van 40–45%. Aan de exportzijde verscheepte Nederland voor ongeveer €300 miljoen aan goederen naar de VS, met biodiesel als koploper, gevolgd door dierlijke vetten en niet-eetbare olieblends, die voornamelijk worden gebruikt voor de productie van biobrandstoffen. Met de start van Trumps tweede termijn kijkt de sector nauwlettend naar hoe het Amerikaanse beleid rond biobrandstoffen zich zal ontwikkelen.
