Plantaardige oliën raffineren
Belang van raffinage
Raffinage verhoogt niet alleen de kwaliteit en veiligheid van olie, maar maakt deze ook aantrekkelijker voor consumenten. Olie die niet geraffineerd is, wordt snel ranzig (het aantasten van kwaliteit en houdbaarheid). Dat zorgt ervoor dat deze niet meer geschikt is voor consumptie. Deze ranzigheid kan al snel optreden bij een niet-geraffineerde olie, wat voor veel verspilling van olie zou zorgen. Het helpt om voedselveiligheid te waarborgen door onzuiverheden en verontreinigingen te minimaliseren. Dit proces is een essentieel onderdeel van de voedselproductieketen en ondersteunt de duurzaamheid en functionaliteit van plantaardige oliën.
Het raffinageproces
Raffinage van plantaardige olie bestaat uit verschillende stappen die samen bijdragen aan de zuivering van het product. Er zijn twee belangrijke methoden: chemische en fysieke raffinage. Het begin van deze processen is verschillend maar beide methoden kennen dezelfde laatste stap. Een combinatie van beide methoden is ook mogelijk.
Chemische raffinage
Bij chemische raffinage worden vrije vetzuren verwijderd door ze te neutraliseren. Na neutralisatie wordt de olie gewassen en vervolgens gebleekt en gedeodoriseerd. Chemische raffinage is effectief voor een breed scala aan oliën, vooral zaadoliën zoals zonnebloemolie, sojaolie en koolzaadolie met een hoog fosfolipidengehalte. Bij chemische raffinage treedt er een hoger olieverlies op dat iets milieubelastend is voor het afvalwater.
Fysieke raffinage
Fysieke raffinage verwijdert vrije vetzuren door distillatie – dit noemen we ook wel deodorisatie – onder hoge temperaturen en een vacuüm, vaak gepaard met stoominjecties. Deze methode is met name geschikt voor oliën met een laag fosfolipidengehalte, zoals palm-, palmpit-, en kokosolie. Het proces veroorzaakt minder olieverlies en produceert minder afvalwater, waardoor het milieuvriendelijker is dan chemische raffinage. Bovendien voldoet fysieke raffinage aan de strikte eisen voor biologische oliën volgens de EU-regelgeving.
Belangrijkste stappen in het raffinageproces
Het raffineren van plantaardige olie is een complex proces dat bestaat uit meerdere stappen, elk gericht op het verwijderen van specifieke onzuiverheden en het verbeteren van de kwaliteit van de olie. Deze stappen maken de olie geschikt voor menselijke consumptie, wat voor vele oliën in de ruwe vorm niet het geval is, geven het een langere houdbaarheid en zorgen ervoor dat het product voldoet aan de eisen voor de gewenste toepassing. Hieronder worden de vijf belangrijkste stappen van het raffinageproces toegelicht.
Degummen
Dit is een voorbehandelingsproces dat vooral wordt toegepast op zaadoliën om fosfolipiden te verwijderen. Door toevoeging van een zuur, zoals citroenzuur, worden deze stoffen met behulp van het proces van centrifugeren uit de olie gehaald. Soms worden in deze stap ook waxen verwijderd.
Neutralisatie
Neutralisatie vermindert de concentratie van vrije vetzuren door reactie met een verdunde alkalische oplossing tot zeep, meestal natronloog. Dit proces kan zowel batchgewijs als continu worden uitgevoerd. Na de behandeling wordt de olie gewassen met heet water om zeepresten te verwijderen.
Bleken
Bleken verwijdert kleurstoffen, oxidatieproducten en andere onzuiverheden uit de olie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bleekaarde, een natuurlijke klei die deze stoffen absorbeert. De olie wordt daarna gefilterd om de bleekaarde en de geabsorbeerde onzuiverheden te verwijderen. Vaak wordt actieve kool, zoals Norrit, toegevoegd tijdens het bleekproces waarmee ongewenste stoffen worden verwijderd.
Winteriseren
Sommige oliën, zoals zonnebloem- en maïsolie, bevatten natuurlijke wassen. Deze worden verwijderd door de olie te koelen, zodat de wassen kristalliseren en via filtratie of centrifuge worden afgescheiden.
Deodorisatie
Tijdens de laatste stap van beide methoden wordt de olie behandeld met stoom bij hoge temperaturen (180-260 °C) onder vacuüm. Dit verwijdert vluchtige stoffen, zoals resterende vetzuren en sterolen, die ongewenste geuren en smaken veroorzaken. Het resultaat is een geurloze en smaakneutrale olie met een betere houdbaarheid.
Andere soorten oliën
Een beperkt aantal oliën kan geconsumeerd worden zonder raffinage, bijvoorbeeld olijfolie van de eerste persing. Deze ruwe oliën hebben een lager rookpunt en zijn daardoor niet geschikt om bijvoorbeeld in te wokken of te frituren.
