Nieuwe studie: vervanging van boter door plantaardige oliën verlaagt sterfterisico

Sociale media
Op sociale media wordt roomboter regelmatig aangeprezen als een product met gunstige voedingsstoffen die goed zijn voor onder andere de darmen, hersenen en de cardiovasculaire gezondheid. Plantaardige oliën worden juist weggezet als ongezond, onder andere omdat ze (chronische) ontstekingen zouden veroorzaken. Deze meningen worden niet ondersteund door wetenschappelijk bewijs, zoals onlangs weer aangetoond in een grootschalige studie door onderzoekers van de Harvard School of Public Health.

Studieopzet
In deze studie analyseerden onderzoekers data van ruim 221.000 deelnemers aan de Nurses' Health Study (NHS, 1990-2023), de Nurses' Health Study II (NHS II, 1991-2023) en de Health Professionals Follow-up Study (1990-2023). De deelnemers waren zover bekend bij aanvang vrij van ziekten als kanker, hart- en vaatziekten en diabetes en hadden een gemiddelde leeftijd van 56 jaar. Zij werden gedurende 33 jaar gevolgd en tijdens deze periode rapporteerden ze hun voedingsgewoonten elke vier jaar, waardoor veranderingen in eetgewoonten gevolgd konden worden en langetermijngemiddelden van inname konden worden berekend. De bevindingen werden gecorrigeerd voor variabelen als leeftijd, Body Mass Index (BMI), rookstatus en totale calorie-inname. De primaire uitkomst was totale mortaliteit. Mortaliteit door kanker en hart- en vaatziekten waren secundaire uitkomsten. De deelnemers werden gecategoriseerd in kwartielen op basis van hun inname van boter of plantaardige olie.

Resultaten
Tijdens de studieperiode overleden ruim 50.000 deelnemers, voornamelijk door kanker en hart- en vaatziekten. Een hogere boterconsumptie werd geassocieerd met een 15% hoger risico op sterfte (HR 1,15; 95% BI: 1,08-1,22), terwijl een hogere inname van plantaardige oliën (waar-onder soja-, koolzaad- en olijfolie) geassocieerd werd met een 16% lagere totale sterfte (HR 0,84; 95% BI: 0,79-0,90). Elke toename van 10 g/dag in de inname van plantaardige oliën werd geassocieerd met een 11% lager risico op kankersterfte (HR 0,89; 95% BI: 0,85-0,94) en een 6% lager risico op sterfte door hart- en vaatziekten (HR 0,94; 95% BI: 0,89-0,99). Een hogere inname van boter werd geassocieerd met een hogere kankersterfte (HR 1,12; 95% BI: 1,04-1,20). Vervanging van 10 gram boter per dag door 10 gram plantaardige oliën leidde tot een 17% lagere totale sterfte (HR 0,83; 95% BI: 0,79-0,86) en tot een 17% lagere sterfte door kanker (HR 0,83; 95% BI: 0,76-0,90).

Discussie
Door de lange onderzoeksduur en het prospectieve karakter van deze studie, geeft het een interessante aanvulling op het bewijs van de gezondheidseffecten van roomboter versus plantaardige oliën. De resultaten zijn 'peer reviewed' en gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift JAMA Internal Medicine. Een van de auteurs is Walter Willet, hoogleraar epidemiologie en voeding aan de Harvard T.H. Chan School of Public Health. Willet heeft gedurende 40 jaar de impact van voeding op de ontwikkeling van ziekten bestudeerd en al meer dan 2000 artikelen en talloze boeken geschreven. Ondanks dat een observationele studie zoals deze geen causale relatie aangeeft, zijn de uitkomsten consistent met decennia aan bewijs dat verzadigd vet in verband staat met gezondheidsrisico's én dat het vervangen van dierlijke vetten door plantaardige oliën behoorlijke gezondheidsvoordelen oplevert. De wetenschappelijke consensus weerspreekt dan ook het advies van minister Kennedy Jr. om plantaardige olie te vervangen door bijvoorbeeld rundvet zoals ossewit.

Moet ik nu boter uit mijn dieet schrappen?
Er is overtuigend wetenschappelijk bewijs dat plantaardige oliën bijdragen aan een betere (hart)gezondheid, maar dit betekent niet dat boter compleet geschrapt hoeft te worden van het menu. Het advies is roomboter niet te gebruiken als eerste keuze, maar bijvoorbeeld te gebruiken voor specifieke gelegenheden.