Het gezonde en duurzame voedingspatroon voor de 21e eeuw
De volledige 10 kernboodschappen vind je in het artikel. We beperken ons nu tot de vierde boodschap: ‘gezonde voeding heeft een juiste calorie-inname, en bestaat vooral uit verschillende plantaardige voedingsmiddelen, weinig dierlijke producten, meer onverzadigd dan verzadigd vet en weinig geraffineerde granen, hoog-bewerkte voedingsmiddelen en toegevoegd suiker.’
Het referentie dieet
In het rapport wordt een “referentie dieet” omschreven. Dit is een voorbeeld van een gezond en duurzaam dieet. Vanuit verschillende langlopende studies zijn er vijf karakteristieken van een gezond voedingspatroon geformuleerd die zorgen voor een laag risico op chronische ziekte, en goed algemeen welbevinden.
- Eiwitinname voornamelijk van plantaardige bronnen, zoals soja, peulvruchten, noten en vis. Daarnaast verschillende malen per week eventueel gevogelte en eieren, maar lage innames van rood vlees, vooral bewerkt vlees.
- Vet moet voornamelijk bestaan uit onverzadigde vetzuren afkomstig van plantaardige bronnen, met lage innames van verzadigde vetzuren, en geen inname van transvetzuren.
- Koolhydraten voornamelijk afkomstig van volkoren granen, met lage inname van geraffineerde granen, en een energie-inname van minder dan 5% uit suiker.
- Ten minste vijf porties fruit en groente per dag, exclusief aardappels.
- Gematigde consumptie van zuivel als optie.
De auteurs geven aan dat deze vijf elementen van een gezond voedingspatroon een grote flexibiliteit geven. De grove indelingen in voedingsgroepen en ranges erbinnen maken een wereldwijde toepassing mogelijk, waarbij voedingsmiddelen en hoeveelheden afgestemd kunnen worden op voorkeuren van culturen en specifieke bevolkingsgroepen. Daarnaast kunnen ook vegetariërs en veganisten met deze vijf regels uit de voeten.
Naast deze vijf regels is er een gezond voedingspatroon geformuleerd in grammen voedingsmiddelen per dag. Deze aanbevelingen ziet de commissie als “een startpunt voor verdere analyses om de wereldbevolking van een gezond voedingspatroon te voorzien dat binnen de grenzen van voedselproductie blijft”. Naar aanleiding van de aanbevelingen worden voedingsgroepen apart beschreven. In dit artikel gaan wij alleen in op de groep “toegevoegde vetten”.
Toegevoegde vetten
Onder toegevoegde vetten vallen zowel dierlijke als plantaardige vetten. In veel voedingspatronen maken vetten ca. 30% uit van de energie-inname. De totale hoeveelheid vet lijkt weinig invloed te hebben op het ontstaan van chronische ziekten, wel is er een verminderd risico bij de keuze voor de juiste vetzuren. Zo is er een verminderd risico op hart- en vaatziekten wanneer verzadigd vet wordt vervangen door onverzadigd vet, in het bijzonder door meervoudig onverzadigd vet zowel omega 3 als omega 6. Uit verschillende studies blijkt dat plantaardige vetten laag in verzadigd vet een goed alternatief voor dierlijke vetten zijn. Er is geen duidelijke bovengrens voor de consumptie van toegevoegde vetten. Daarom wordt er een brede range aangegeven met een gemiddelde van 50 gram per dag in totaal. De consumptie zou voornamelijk moeten bestaan uit plantaardige oliën met veel onverzadigd vet.
Referentiedieet per macronutriënt, bij een inname van 2500 kcal per dag
| Macronutriënt | Macronutriënt inname, mogelijk in een range (gram /dag) | Calorie inname |
| Toegevoegde vetten | (kcal / dag) | |
| Palmolie | 6,8 (0 – 6,8) | 60 |
| Olie met veel onverzadigde vet* | 40 (20 – 80) | 354 |
| Zuivelvetten (inclusief die in melk) | 0 | 0 |
| Rund of varkensvet** | 5 (0-5) | 36 |
| Totaal toegevoegde vetten | 50 gram per dag |
* Deze oliën zijn te verdelen als 20% olijfolie, 20% sojaolie, 20% koolzaadolie, 20%
zonnebloemolie en 20% arachideolie
** Kleine hoeveelheden rund- en varkensvet zijn optioneel als er vleesconsumptie plaatsvindt
Het dieet beveelt aan om 50 gram toegevoegde vetten per dag te eten. Ter vergelijking: De Schijf van Vijf wordt 40 gram oliën en vetten aangeraden voor vrouwen en 65 gram oliën en vetten voor mannen. Uit de gegevens van de Voedselconsumptiepeiling 2012 – 2016 blijkt dat we gemiddeld in Nederland 22 gram vetten en oliën per dag eten.
Naast de gezondheidsaspecten, is ook de duurzaamheid van de verschillende macronutriënten en/of voedingsmiddelen beschreven. De auteurs geven aan dat dit erg lastig is te meten, omdat er bij duurzaamheid veel verschillende factoren een rol spelen. Maar in het algemeen laten studies zien dat plantaardige voedingsmiddelen minder schadelijke milieueffecten veroorzaken dan dierlijke voedingsmiddelen. Oliën zitten in de middenmoot, wat betreft duurzaamheid voor de verschillende voedingsgroepen. Wel scoren ze beter op duurzaamheid dan de groepen vlees, vis, zuivel en eieren.
Conclusie
In dit rapport laat een commissie van onderzoekers zien dat het voedsel dat we eten en hoe we dit produceren uiteindelijk de gezondheid van mens én planeet zal bepalen. Om verminderde levensverwachting en aantasting van de aarde tegen te gaan, moeten grote veranderingen plaatsvinden, een “Great Food Transformation”. Om hieraan bij te dragen, heeft een commissie een “universeel gezond referentie dieet” opgesteld. Dit voedingspatroon bestaat voornamelijk uit groente, fruit, volkoren granen, peulvruchten, noten en plantaardige oliën die vooral onverzadigde vetten bevatten. Daarnaast bevat het een gematigde consumptie van zeevruchten, gevogelte en weinig of geen consumptie van rood of bewerkt vlees, toegevoegd suiker, geraffineerde granen en zetmeelhoudende groente. Volgens de commissie kan een gezond en duurzaam voedselsysteem alleen worden bereikt als internationale organisaties, ngo’s, bedrijven, boeren, consumenten en wetenschappers samenwerken.
Het (Engelstalige) artikel uit de Lancet kunt u hier lezen.
