Vitamine D voor meer dan gezonde botten en weerstand?

Dikkedarmkanker

De Wageningse promovenda Vera Wesselink deed onderzoek naar vitamine D in relatie tot dikkedarmkanker. Zij onderzocht onder andere of vitamine D-bloedwaarden gemeten voor, tijdens en na de behandeling van dikkedarmkanker een relatie hebben met het ziekteverloop. Het betrof een prospectieve cohortstudie waar associaties uit naar voren kunnen komen, geen causale verbanden.
Darmkanker is een van de meest voorkomende kankersoorten in Nederland, en voeding en leefstijl spelen mogelijk een belangrijke rol in het ontstaan en verloop van de ziekte. Wesselink gebruikte de gegevens van twee Nederlandse studies met data van ruim 3000 patiënten die langdurig werden gevolgd. Ze vond dat de deelnemers met een hogere vitamine D-status gemiddeld minder tekenen vertoonden van chronische, laaggradige ontsteking. Daarnaast waren deze lagere ontstekingswaarden geassocieerd met gunstigere overleving en lager kankerrecidive. Relatief weinig deelnemers (23% van de mannen, 34% van de vrouwen) volgden het voedingsadvies voor het slikken van extra vitamine D, ‘terwijl bijna de helft van hen een tekort had’, aldus de onderzoeker.

Mentale gezondheid

Een tweede interessant onderzoeksgebied is mentale gezondheid in relatie tot vitamine D-status. Chinese wetenschappers onderzochten een groep van 209 deelnemers met ‘mild cognitive impairment’ (MCI) en hun gematchte gezonde controlegroep. Mensen met MCI, oftewel een milde cognitieve stoornis, kunnen bijvoorbeeld geheugenproblemen hebben of moeite met het uitvoeren van bepaalde handelingen. Het kan een voorstadium zijn van dementie, maar dit hoeft niet. Uit deze studie bleek dat bij mensen met een vitamine D-tekort (<20 ng/ml serum 25(OH)D) drie keer vaker symptomen van MCI werd gevonden, vergeleken met degenen met normale vitamine D-waarden (OR 2,963, CI: 1,062; 8,263). Verzamelde data in deze studie suggereren dat vitamine D mogelijk cognitieve functies kan verbeteren door het reguleren van het cholesterolmetabolisme.

Effect van fortificatie

De vitamine D-status in het bloed, vaak gemeten als serum 25(OH)D) concentratie, lijkt dus gelinkt aan het ontstaan en verloop van verschillende ziekten. De vitamine D-status kan verhoogd worden door inname van vitamine D-rijke voedingsmiddelen en door blootstelling aan zonlicht. Aangezien dit in de praktijk vaak niet voldoende gebeurt om een optimale vitamine D-status te behalen, worden in sommige landen voedingsmiddelen -al dan niet verplicht- verrijkt met vitamine D. Dat fortificatie een effectieve manier van verbeteren van de vitamine D-status is, blijkt uit een recente review. Dagelijkse fortificatie met gemiddeld 16,2 μg bleek de vitaminestatus te verhogen met 21,2 nmol/l, met het grootste effect in degenen met de laagste uitgangswaarden. De dierlijke vorm van vitamine D (cholecalciferol, vitamine D3) was hierbij iets effectiever dan het plantaardige ergocalciferol (vitamine D2, gemiddeld effect +17,2 nmol/l). Het effect op de bloedplasmaconcentratie (25(OH)D) was groter als de uitgangsconcentratie kleiner dan 50 nmol/L was en als de verrijking groter of gelijk aan 10 μg per dag was.

Aanbevelingen

Nieuwe publicaties impliceren een bredere rol voor vitamine D dan alleen botgezondheid en weerstand. Deze resultaten zullen wel nog moeten worden bevestigd in verder (interventie)onderzoek. In de tussentijd is het zinvol de aanbevelingen van het Voedingscentrum te volgen. Dit betekent een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 10 μg vitamine D (20 μg boven 70 jaar). Daarnaast is suppletie aanbevolen voor specifieke groepen: kinderen jonger dan 4 jaar, mensen met een donkere huidskleur en/of weinig blootstelling aan zonlicht, vrouwen ouder dan 50 jaar en mannen boven de 70 jaar. Ook het besmeren van brood met margarine kan helpen de aanbevelingen te halen. Vijf boterhammen besmeerd met margarine (à 5 gram) bevatten in totaal 2 μg vitamine D.